Jedan od najprepoznatljivijih simbola jeseni je bundeva. Veruje se da ova biljka potiče iz Centralne Amerike, gde se pojavila pre oko 7500 godina. Prve sorte bundeva imale su vrlo malo sličnosti sa današnjim sortama – bile su malih dimenzija, tvrde i gorkog ukusa. Današnje sorte su poznate po specifičnom ukusu i bogatoj pulpi, koja ulazi u sastav brojnih domaćih kulinarskih specijaliteta. Iako se koriste u ishrani više od 4 veka, malo je poznato da se pravo blago bundeve zapravo nalazi u semenu.
Presovanjem semena bundeve nastaje bundevino ulje, koje ima blagotvorno dejstvo na ljudsko zdravlje. Stari Meksikanci nazvali su ga „zelenim zlatom“, a moderna nauka je dokazala tvrdnje drevnih naroda o značaju bundevinog ulja u održanju vitalnosti.
Proizvodnja bundeve
Odabir kvalitetnog semena proverenih sorti bundeve, ima ključnu ulogu u proizvodnji i visini prinosa. Međutim, da bi se potencijal sorte ispoljio u potpunosti, neophodno je dobro poznavanje ekoloških zahteva kulture i primena adekvatne tehnologije proizvodnje.
- Uslovi sredine
Prema toplotnim zahtevima bundeva pripada termofilnim biljkama i zahteva toplije zemljište tokom svih faza vegetacije. Minimalna temperatura za nicanje iznosi 8ºC.
Adekvatno mesto za optimalan rast bundeve su osunčane parcele. Zahtevi za vodom su takođe povećani, ali zahvaljujući dobro razvijenom korenovom sistemu, sorte bundeve tolerišu kraće periode suše. Najbolje uspevaju na strukturnim, baznim i plodnim zemljištima sa visokim procentom humusa.
- Tehnologija
Proizvodnja bundeve zasniva se na primeni konvencionalnih metoda proizvodnje, pri čemu je odabir kvalitetne mehanizacije važan za očuvanje useva od gaženja i infekcije korovskim reziduama. Za setvu se obično koriste pneumatske sejalice. Semena se seju na dubinu od 3 do 5 cm, na međuredni razmak od 70 cm ili 140 cm, a razmak unutar jednog reda iznosi od 40 do 70 cm u zavisnosti od međurednog razmaka.
- Setva
Da bi se zemljište adekvatno pripremilo za setvu, obavlja se predsetvena priprema zemljišta nekoliko puta pred setvu. Setva se obavlja krajem aprila i početkom maja, nakon što se temperaturne vrednosti ustale iznad 12º i uspostave odgovarajuće vlažnosti zemljišta.
- Žetva
Plodovi bundeve se ubiru od sredine septembra do kraja oktobra. Gajenje ove kulture je izuzetno profitalbilno zbog visoke cene nerafinisanog ulja, koje se dobija iz bundevinog semena.
Srbija se otvara ka proizvodnji bundeve
Dugogodišnji poljoprivredni proizvođači prepoznali su važnost gajenja bundeve (uljane tikve) i trenutno površine pod ovom kulturom imaju trend rasta u svim zemljama EU. Industrija bundevinog ulja u Austriji je doživela procvat i plasirala bundevu na listu glavnih austrijskih poljoprivrednih proizvoda. Pogoni za presovanje semenki bundeve postaju turistička atrakcija, a ekonomska isplativost gajenja ove lekovite kulture podstakla je austrijske stručnjake da ulože vreme i trud u testiranje i unapređivanje novih sorti. Kako se to odražava na poljoprivredne proizvođače u Srbiji?
Srbija se otvara kao jedan od proizvođača bundeve, a kompanija RWA je podržava na tom putu – ulaganjem u razvoj sortimenta i adaptacijom kvaliteta semena na lokalne uslove. Ove godine, RWA je prvi put krenula na tržište Srbije sa prodajom najboljih austrijskih semena bundeve, koja se koriste za proizvodnju bundevinog ulja: GL Rustikal, GL Classic, Gleisdorfer ölkürbis i GL Venus. Napori naših stručnjaka da visoka otpornost sorti uljane tikve prati vrhunsku visinu prinosa, ujedinjeni su u najkvalitetniji semenski program. Vreme je za nove pobede u polju i gajenje novih kultura, ali jedno ipak ostaje isto – kvalitet pri izboru sorte i precizno pozicioniranje na tržištu ostaju prioriteti.
Nutritivna vrednost semenki i ulja bundeve
Svakodnevni unos namirnica bogatih vitaminom B, jednog od najvažnijih mikronutrijenata, je neophodan u cilju očuvanja zdravlja i vitalnosti organizma. Seme bundeve je bogat izvor vitamina B1, B2, B3, B5 i B6, kao i vitamina C, K i E.
U sastav bundevinih semenki ulaze gvožđe, magnezijum, cink, bakar i mangan – esencijalni minerali za pravilno odvijajanje fizioloških reakcija u ljudskom organizmu.
Većina masti u bundevinom ulju su polinezasićene masti – omega-3 i omega-6 masne kiseline. Unošenje omega-3 i omega-6 masnih kiselina u optimalnim količinama, reguliše nivo holesterola i sprečava kardiovaskularne bolesti.
Na koji način konzumacija semenki i ulja bundeve doprinosi zdravlju?
Zahvaljujući prisustvu vitamina E i karotenoida u semenkama bundeve, koje imaju antioksidativno dejstvo, konzumacija semenki i ulja pruža preventivnu zaštitu od brojnih oboljenja (poput kancera prostate, dojke i debelog creva) i upala.
Magnezijum u semenikama bundeve utiče na mineralizaciju kostiju, ali i sniženje krvnog pritiska i nivoa šećera u krvi, što je od posebnog značaja za ljude obolele od dijabetesa. Cink štiti telo od upala, alergija i napada patogena, čime sprečava infekcije i jača sveopšti imunitet. Osim toga, povećava nivo testosterona i doprinosi plodnosti kod muškaraca.
Bundevina semena su bogata proteinima i vlaknima, što produžuje osećaj sitosti, te predstavlja prirodan način da se redukuje unošenje kalorija i smanji telesna težine bez negativnog uticaja na organizam.
Kako se bundevino ulje koristi u ishrani?
Upotreba bundevinog ulja u pripremi jela pruža prednosti – doprinosi zdravlju, obogaćuje trpezu neophodnim hranljivim sastojcima i unosi promene u ukuse već poznatih jela. Ulje bundeve može se koristiti kao preliv za salate, pečenu ribu, testeninu ili grilovano povrće.
Prilikom skladištenja ulja, ono se mora zaštititi od vazduha i svetlosti. Čuvajte ga u zatvorenoj boci na tamnom mestu, kako sunčeva svetlost ne bi promenila blagotvorna svojstva ulja. Ukoliko se pravilno skladišti, rok upotrebe će iznositi oko dve godine.